Rhiw

Mae'r hanes cryno hwn yn datblygu. Dilynwch y lincs i gael mwy o wybodaeth

This brief history is evolving follow the links for more information.

e-bostiwch cyfraniadau @ e-mail contributions

Oriel hen Lluniau / Historical Photo Gallery

Cartref Hanes / History Home

Llinell amser / Timeline

Ganrif / Century ->6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21.
->C6

Ar ochor dwreiniol Mynydd Rhiw mae yna olion chwarel o Oes y Cerrig lle gwneid bwyeill cerrig. Darganfuwyd rhai o'r cerrig hyn mor bell a swydd Caint yn Ne Lloegr.

Mae llawer o olion hen fywyd ar ochr y Rhiw o gwmpas y Bryngaer, a thai a mân dyddynnod eraill. Mae yna son am gylch cerrig erstalwm (C17) ar tir uwchben Meillionydd.

Cafwyd hyd i olion mynwent gynnar ar dir Coch-y-moel, mae yna Cromlechi a maeni hirion, a cytiau crwn a hir,ac y mae enwau llawer o'r ffermydd a'r tai yn awgrymu sefydliad cynnar.

On the north eastern side of Mynydd Rhiw there is the site of the stone age axe head 'factory'. Some of the axe heads from this rock have been found as far away as the southern counties of England.

There is much evidence in Rhiw of early settlement in the Iron age Hill fort, at Creigiau Gwineu to the S. on the mountain overlooking Rhiw. There used to be a stone circle (standing C17) near Meillionydd.

There are Cairns, standing stones and dolmens. and early farming homesteads and field patterns. The names of many farms and smallholdings are also ancient.

1600> 1600 - Adeiladwyd Meillionydd. 1600 - Meillionydd was built.
1634 1634 - Adeiladwyd Plas-Yn-Rhiw. 1634 - Plas-Yn-Rhiw was built.
1762 1762 - Adeiladwyd Ty'n-Y-Graig. 1762 - Ty'n-Y-Graig was built.
1767 1767 - Smyglwyd te a brandi oddi ar slwp 100 tunell ger Aberdaron. 1767 - A sloop of 100 tons anchored near Aberdaron, smuggling tea and brandy.
1802 1802 - Adeiladwyd y "Swallow" yn Rhiw. 1802 - The ship "Swallow" was built at Rhiw.
1813 1813 - Adeiladwyd Capel Nebo. 1813 - The Nebo Chapel was built.
1827

1827 - Yn ôl yr ystadegau, yn 1827 y darganfuwyd y manganîs cyntaf yn ardal y Rhiw ac mewn ffrwd fechan, sef ffrwd y Nant, yr oedd hynny.

1827- Prynodd Andrew Burt, Neigwl Ganol yn 1827 er mwyn adeiladu melin ar gyfer malu’r garreg manganîs.

1827 - It was at Ffrwd Y Nant that manganese was first discovered in Rhiw as late as 1827. There are, however, no reports as to if the discovery was by chance or through prospecting.

1827- Andrew Burt purchased Neigwl Ganol (to the east of Rhiw, in 1827 in order to build a mill to crush the manganese bearing rock.

1828

1828- Daeth asiant mwyngloddio ynghyd â mwynwr profiadol i’r ardal i hyfforddi’r trigolion yn y modd i olchi a glanhau’r Manganîs,

1828- Yn Rhagfyr 1828 rhoddodd Arglwydd Newborough brydles blwyddyn i ganiatau mwyno ym Mhenarfynydd, Rhiw.

1828- An agent and a mining expert arrived at Rhiw. They set about teaching the local people the methods used in washing and cleaning the manganese.

1828- In December 1828 Lord Newborough gave a lease for mining to take place at Penarfynydd, Rhiw.

1829 1829 - Cafodd 229 tunnell o fanganîs ei grynhoi yn 1829. 1829 - In 1829 it was recorded that 229 tonnes of manganese was extracted at Rhiw.
1830

1830- Erbyn 1830 cofnodir bod oddeutu hanner cant o ddynion o’r cylch yn gyflogedig yn y gwaith.

1830- Cafodd 70 tunnell o fanganîs ei grynhoi yn 1830.

1830- By 1830 there were about fifty local men working in the manganese industry in Rhiw.

1830- it was recorded that 70 tonnes of manganese was extracted.

1841 1841- Yn ôl cyfrifiad 1841, trigai mwynwr yn Chimney Hole, neu Cimle fel y’i adwaenir erbyn heddiw. 1841- According to the census of 1841, miners lived at Chimney Hole or Cimle, as it is now known.
1844 1844- Cafwyd prydles un flynedd ar hugain gan y goron yn 1844 i fwyno dau can erw o dir comin mynydd y Rhiw. 1844- In 1844 a lease was obtained from the crown for 21years to mine an area of 200 acres of common land on Rhiw Mountain.
1856 1856 - Capel Nebo, Adeiladwyd 1813, Adgyweirwyd yn 1856, Ail adeiladwyd yn 1876.  1856 - Nebo Chapel, Built in 1813, Renovated in 1856, and re-built in 1876.
1878 1878 - Capel Piscah, adeiladwyd 1878, Adgyweiriwyd 1923. 1878 - Piscah chapel, built 1878 and renovated in 1923.
1880 1880- Ni cheir sôn am waith manganîs yn y Rhiw yng nghofnodion mwynfeydd Cymru rhwng 1872 ac 1885 ond mae peth dirgelwch ynglyn â hyn gan fod y gwaith o gloddio yn y Rhiw wedi ailgydio yn 1880 ond yn danddaearol erbyn hyn.  1880-There is no mention of Rhiw in the Welsh mines registers between 1872 and 1885 but there is some mystery to this, as it appears that mining was re-started in 1880 but this time underground.
1887 1887- Yn 1887, Isaac Roberts ac Owen Williams oedd perchenogion gwaith Benallt a buont yn dal i weithio yno tan 1895. 1887- In 1887, Isaac Roberts and Owen Williams were the owners of the Benallt works, and they remained working there until as late as 1895.
1893 1893 - Bu gwaith y Rhiw mewn bri o 1886 hyd at 1893 a’r Nant o 1891 - 1893, gyda dau ddyn yn gweithio yno. Aeth un i geisio sefydlu pwll yn Nhy’n Llan ond methiant fu’r ymdrech honno. 1893- The mining at Rhiw continued from 1886 until 1893, and Y Nant from 1891 to 1893 with two men working there. One of them left and attempted a mine at Ty'n Llan but the mine failed.
1918  1918- Darganfeuwyd nifer o gyrff o'r cychod "Leinster" a'r "Burutu" ar hyd lannau Llyn. 1918- A large number of bodies from the ships "Leinster" and the "Burutu" washed ashore along the coast of Lleyn.
 1923

1923 - Capel Piscah, adeiladwyd 1878, Adgyweiriwyd 1923.

1923 - Piscah chapel, built 1878 and renovated in 1923.

e-bostiwch cyfraniadau @ e-mail contributions

 
 

© penllyn.com 2000-5