Y mae Ynys Enlli wedi ei lleoli tua 2km i'r gorllewin oddi ar arfordir Llyn. Prynwyd yr ynys hon yn ddiweddar gan Ymddiriedolaeth Ynys Enlli y mae yn safle hanesyddol bwysig ac yn lloches i fywyd gwyllt.

Y gwr sanctaidd cyntaf yr honnir iddo -fod ar Enlli oedd Einion Frenin, y tybir iddo gyrraedd tua 429 O.C. Credir i Sant Cadfan gyrraedd tua 516 O.C ac iddo ddechrau adeiladu mynachlog ym mhen gogleddol yr ynys. Ychydig o'r adeilad gwreiddiol hwn sydd ar ôl, ag eithrio rhai cerrig cerfiedig a phaladr croes wedi torri.
Yn 597 A.D. daeth cenhadaeth Sant Awstin ag Eglwys Rufain i Brydain.

Bu brwydr faith am oruchafiaeth rhyngddi hi a'r Eglwys Geltaidd, a oedd yn wahanol iddi mewn sawl agwedd bwysig, er enghraifft y dull o benderfynu dyddiad y Pasg a'r agwedd at asgetigiaeth. Eglwys Rufain a orfu yn y pen draw, ond ni ildiodd yr Eglwys Geltaidd yn hawdd ac fe oroesodd tan y 12fed ganrif mewn rhannau o Brydain Geltaidd.

Daeth canoniaid Awstinaidd a'r drefn Rufeinig i'r ynys rywbryd yn ystod y drydedd ganrif ar ddeg, gan adeiladu Abaty Santes Fair Enlli.

Ond y twr sy’n weddill o’r Abaty Canoloesol. Daeth miloedd o bererinion yma, gan gredu y byddai eu heneidiau’n mynd yn syth i’r nef
pe tasent yn cael eu claddu ar Enlli.
Roedd tair pererindod i Enlli yn gyfwerth ag un i Rufain.

Yn y 1870au, dewisodd yr ynyswyr adeiladu capel newydd yn hytrach na harbwr.

The island of 'Bardsey' or Enlli lies about 2km off the eastern tip of Llyn. This small island, now owned and run by the Bardsey Island Trust, has a rich history and is an important sanctuary for wildlife.

St. Augustine's mission, which began in AD 597, brought the Roman Church to Britain. There ensued a long struggle for supremacy with the Celtic Church, which differed on several vital points, such as the method of reckoning Easter and the attitude to asceticism. The Roman Church eventuallv won, but the Celtic Church was slow to die out, and it remained active until the 12C in parts of Celtic Britain.

The Roman system was finally brought to the island by Augustinian canons at some time in the 13C, and they built the extensive Abbey of St. Mary of Bardsey, some of the 13th century tower still remains.

In the Middle Ages the Abbey of St Mary drew thousands of pilgrims. Many chose to end their days here, hence the tradition that 20,000 ‘saints’ are buried on the island. Three pilgrimages to Bardsey equalled one to Rome.

In the 1870s the islanders chose a new chapel rather than a harbour.